روستای تنگی سر یکی دیگر از انواع روستاهای پلکانی و یا به اصطلاح ماسوله ای در استان کردستان و شهرستان سنندج است که از جمله جاذبه های گردشگری کردستان است. این روستا در مرکز کوه های بلند شاهو و در میان شهرستان های کامیاران و سنندج قرار گرفته است. جالب است بدانید که هنوز مطالعات دقیقی درباره ی قدمت این روستا انجام نشده است اما، مردم محلی معتقدند که قدمت روستایشان به هزاران سال قبل باز می گردد.
روستای هویه هم یکی دیگر از روستاهای کردستان با معماری پلکانی است که اتفاقا دارای طبیعتی بسیار زیبا و دوست داشتنی است. این روستا در غرب کرستان و در میان دو شهر سنندج و مریوان قرار گرفته است و با روستاهای اویهنگ،بیساران،سرهویه،سالیان و… همسایه است.
مسجد و زیارتگاه هاجر خاتون، توسط عارفی به نام حاج شیخ شکرالله ساخته شده است. این مسجد، یکی از مهم ترین مساجد شهر سنندج به شمار می رود. این امامزاده از سه حیاط با فضاهای مجاور، مقبره، مسجد و آرامگاه مشایخ و بزرگان سنندج تشکیل می شود. به دلیل استفاده از گچ بری، آیینه کاری و نقوش زیبای گل و گیاه و همچنین استفاده از معماری کردستانی در ایوان ستون دار جنوبی، مسجد و زیارتگاه هاجر خاتون بنایی ارزشمند محسوب می شود.
حمام خان از حمام های قدیمی سنندج است که قدمت آن به دوران قاجار بر می گردد و از جمله جاذبه های گردشگری کردستان است. این حمام در ضلع شمالی بازار سر پوشیده ی سنندج، در نزدیکی مسجدی به نام داروغه و در بافت قدیمی و مرکزی شهر قرار گرفته است. از خیابان های طالقانی و انقلاب سنندج می توانید به حمام خان برسید. سنگ نوشته هایی در حمام موجود است که می گوید، این بنا در دوران حاکمیت امان الله خان اردلان که والی کردستان است، در سال ۱۲۲۰ ساخته شده است.
در سال ۱۳۷۷ اداره ی کل میراث فرهنگی این خانه را خریداری کرد و مرمت آن از سال ۱۳۷۸ آغاز کرد. حمام خان در ۲۵ اسفند ۱۳۷۸، با شماره ی ۲۶۰۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مسجد دو مناره ی سقز در خیابان امام خمینی، در بافت قدیم شهر سقز قرار در استان کردستان گرفته است. قدمت این مسجد به دوران افشاریه بر می گردد. این مسجد نقشه ای مربع شکل دارد و در ساخت آن از مصالحی مانند خشت خام، ملات گل، سنگ‌های لاشه، آجر و چوب استفاده شده است. در دیوارهای این مسجد کاشی های صابونکی با طرح سرو به کار برده اند که اثر استاد علی اصفهانی است. به دلیل وجود دو مناره ی رفیع و زیبا، این مسجد را دو مناره نامیده اند.
قلعه قمچقای در فاصله ی ۶۰ کیلومتری شمال بیجار و در نزدیکی روستای قمچقای قرار گرفته است. این قلعه در سه دوره ی محل سکونت مادها، پارت‌ها و اشکانیان بوده است. یکی از ویژگی های منحصر به فرد این قلعه وجود کتیبه ای باستانی با نقش هیروگلیف و خط هیراتیک است که آن را به یکی از قدیمی ترین کتیبه های نیمه تصویری ایران تبدیل می کند. این اثر در تاریخ ۴ آبان ۱۳۶۵ با شماره ی ثبت ۱۷۲۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
در فاصله ی ۴۵ کیلومتری شمال غرب کامیاران و بر سر راه جاده ی کامیاران – مریوان و در نزدیکی روستای کاشتر زیارتگاه یکی از صحابه ی پیامبر (ص) به نام معین الدین روحانی معرف و به نام حضرت عکاشه قرار گرفته است. در کنار این زیارتگاه امکانات رفاهی مانند پارکینگ، سرویس بهداشتی، آب آشامیدنی و سکوهای سیمانی برای استراحت زائرین قرار داده شده است. فاصله ی نزدیک این زیارتگاه با روستاهای دیدنی تنگی ور و پالنگان بر اهمیت آن افزوده است.
شهر سقز یکی از جاذبه های گردشگری کردستان است که اصلا برای خود دنیای دیگری است. سقز دومین شهر بزرگ استان کردستان پس از سنندج است. سقز یکی از سردترین شهرهای استان کردستان و حتی ایران است. لباس محلی سقزی ها، شامل تن پوش، سرپوش و پای افزار است. رودخانه زرینه رود، رودخانه سقز، پارک کوثر، حمام حاج صالح، قلعه ی باستانی زیویه، بازار مرزی بسطام و بسیاری از جاذبه های دیگر است.
سنگ نبشته ی اورامان که با نام کتیبه تنگی ور هم شناخته می شود، در حدود ۵۰ کیلومتری شمال غربی شهر کامیاران و ۱۰ کیلومتری جنوب روستای تاریخی پالنگان قرار گرفته است. این کتیبه متعلق به عصر آهن و مربوط به اواخر هزاره ی دوم و اوایل هزاره ی اول قبل از میلاد است.
در سنگ نبشته ی اورامان به سرزمین هایی همچون مصر، عیلام، مانتا، ماد، کلا قبرس، مسکو، هتی، گیوتتیوم و گوتی ها و نام قبایلی مانند ایتویو، روبویو، هاتلو، لیدودود، همرانو، ابولو و رویوا اشاره می شود. همچنین در آن از مواردی همچون؛ نام و القاب سارگن دوم، پیروزی های بزرگ پادشاه سارگن دوم و یادبود‌ها یاد شده است.
عمارت سالار سعید که شامل موزه ی سنندج هم هست، از خیابان امام، کوچه ی حبیبی و در بخش بیرونی عمارت ملا لطف الله‌شیخ الاسلام قرار گرفته است. بنای این موزه که یکی از جاذبه های گردشگری کردستان است، در واقع منزل سالار سعید سنندجی بوده که بعدها در سال ۱۳۵۴ به صورت موزه در آمد.
مریوان در ۱۳۰ کیلومتری شهرستان سنندج و در مرز ایران و عراق قرار گرفته است. این شهرستان دارای جمعیت ۱۵۰ هزار نفری است که به خاطر موقعیت مرزی خود، پتانسیل های بسیار زیادی در زمینه ی جذب گردشگر و تجارت دارد. دریاچه ی زریبار، مرز بین المللی باشماق، پارک جنگلی قله ایمام، دشت بیلو، آبشار گویله، پل گاران، ناوطاق گاران و بازار مریوان از جمله جاذبه های این شهر است.
بسیاری از رودخانه های بزرگ در کوه های کردستان واقع شده اند. از لحاظ اقلیمی و طبیعی استان کردستان منطقه ای کوهستانی است که به گونه ای که کوه شاهو با ارتفاع ۳۳۰۰ متر بلندترین و منطقه ی آلوت در بانه با ارتفاع حدود ۹۰۰ متر کم ارتفاع ترین نقطه ی استان می باشد. کوه هایی همچون؛ کوه های آبیدر، اوالان، اورامان، چهل چشمه، کوه سراج الدین و ملاکاوو در استان کردستان قرار گرفته است و از جمله جاذبه های این استان است.
بانه یکی از شهرهایی است که به جرات می توان گفت که از جاذبه های گردشگری کردستان است. این شهر دارای جنگل های طبیعی و بزرگ بلوط می باشد. واردات کالاهای خارجی و صادرات کالاهای ایرانی از طریق مرز بانه به عراق، بازارچه ی پر رونقی برای این شهر به ارمغان آورده است.
قرآن نگل، از مشهورترین قرآن های موجود در ایران و البته یکی از ارزشمندترین گنجینه های استان کردستان است. این قرآن نفیس، قرآنی هزار ساله است که به اعتقاد مردم روستا به دست خلیفه ی سوم یعنی عثمان بن عفان نوشته شده و یکی از چهار قرآن تاریخی است که به چهار نقطه ی جهان فرستاده شده است. این قرآن، صفحاتی از جنس کاغذی قهوه ای رنگ و ضخیم است که به سبب شباهتش با پوست، در میان مردم به نام پوست آهو شهرت پیدا کرده است. قدمت این قرآن به قرن چهارم هجری بر می گردد.
کلیسای سنندج یکی از جاذبه های گردشگری استان کردستان است که بسیار زیبا و دیدنی است. این بنا در ضلع غربی خیابان نمکی و در محله قدیمی آغه زمانکه محله ای مسیحی نشین است قرار گرفته است. شیوه ساخت و نوع معماری کلیسای سنندج تحت تأثیر معماری سبک اصفهانی است و تلفیقی از نماسازی سبک بومی مانند طاق نما و ستون های آجری در آن به کار رفته است.
عمارت خسروآباد یکی از ده ها بنای زیبای ایرانی است که در زمره ی جاذبه های گردشگری کردستان قرار گرفته است. قدمت ساخت عمارت خسروآباد به دوران قاجار و سال ۱۲۲۳ هجری قمری باز می گردد. قدمت ساخت عمارت خسروآباد به دوران قاجار و سال ۱۲۲۳ هجری قمری باز می گردد. عمارت خسروآباد در بلوار خسروآباد شهر سنندج قرار گرفته است.
این مسجد در سال ۱۲۲۸ هجری، دوران فتحعلی شاه قاجار و به دستور امان الله خان اردلان از والیان بزرگ کردستان احداث شده است. این مسجد در دوران ساخت و در عصر حاضر به عنوان قلب مذهبی سنندج نیز شناخته می شود.
پل تاریخی قشلاق در شرق سنندج، بر روی رودخانه ی قشلاق ساخته شده است. ساخت پل به سفارش شاه صفی و توسط سلیمان خان اردلان در سال ۱۰۴۶ هجری قمری در مسیر سنندج به همدان صورت پذیرفت. ارتفاع پل در بالاترین نقطه آن، از کف رودخانه به حدود ۶.۴ متر می رسد.
دهگلان یکی از شهرهای استان کردستان و مرکز شهرستان دهگلان در منطقه ی لیلاخ در دشتی وسیع کنار رودخانه فصلی واقع شده است. شهر دهگلان در ۴۵ کیلومتری و در مسیر سنندج به همدان قرار گرفته است. این شهر دارای زمستان های بسیار سرد و تابستان های با هوای دلنشین و معتدل است. مناطق گردشگری نیز شامل سدهای قوچم، برده ی رشه و سورال، کوه سلطان سراج، کوه سرمه لی و امامزاده شیدا، روستای قادرمرز، روستای باشماق، روستای گزگزاره است.
